W XX wieku nastąpił ogromny wzrost zachorowań na tzw. choroby cywilizacyjne.
W związku z tym wielu badaczy zwróciło uwagę na możliwość wykorzystania roślinnych substancji biologicznie aktywnych w profilaktyce takich chorób, jak: nowotwory, cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe, choroby układu moczowego, jednocześnie wskazując na owoce jako potencjalne źródło tych substancji. W każdej strefie klimatycznej występują owoce, które wyróżniają się spośród innych bogactwem substancji biologicznie aktywnych. W ostatnich latach nadano im nazwę „superowoce” (ang. super fruits). Za kryterium wyróżnienia przyjęto fakt, że charakteryzują się one większą zawartością witamin i składników mineralnych, a przede wszystkim substancji przeciwutleniających. Ich spożywanie może przyczynić się do wzmocnienia układu krążenia, systemu nerwowego, obniżenia poziomu cholesterolu we krwi, spowolnienia procesów starzenia organizmu, a także może zapobiegać powstawaniu nowotworów . Uczeni zajmujący się tym problemem uważają, że aby konkretny związek mógł być uznany za substancję przeciwnowotworową, powinien hamować wszystkie stadia kancerogenezy: inicjację, promocję, progresję i przerzuty. Badania ostatnich lat dowodzą, że wszystkie etapy procesu nowotworowego mogą być przyspieszane lub hamowane przez niektóre substancje bioaktywne. Należy jednak pamiętać, że roślinne substancje biologicznie aktywne mogą zapobiegać lub wspomagać leczenie wielu chorób, ale nie są w stanie zastąpić nowoczesnej medycyny. Jedną z roślin, której owoce i liście są bogate w różnego rodzaju substancje bioaktywne, jest rokitnik. Rokitnik zwyczajny (Hippophaë rhamnoides L.) to gatunek krzewu z rodziny Oliwnikowatych (Elaeagnaceae), szeroko rozpowszechniony na całym świecie. W Polsce, poza rokitnikiem dziko rosnącym, rokitnik uprawiany jest na plantacjach towarowych o ogólnej powierzchni ok. 100 ha. Znaczenie użytkowe mają przede wszystkim owoce, z których można wytwarzać soki i oleje, oraz liście wykorzystywane do przygotowywania leczniczych naparów i ekstraktów
Substancje przeciwnowotworowe rokitnika
Owoce rokitnika należą do najbardziej odżywczych owoców występujących w przyrodzie, chociaż pod względem organoleptycznym budzą wiele zastrzeżeń ze względu na kwaśny smak i swoisty zapach. Skład chemiczny owoców został opisany w licznych publikacjach krajowych i zagranicznych. Znacznie mniej informacji można znaleźć na temat właściwości leczniczych liści. W dotychczasowych pracach podano skład chemiczny liści, identyfikację niektórych związków biologicznie aktywnych, określając ich właściwości przeciwutleniające i zapobiegające chorobom. Z piśmiennictwa wynika, że skład chemiczny owoców i liści może się różnić w zależności od pochodzenia, odmiany, klimatu i warunków uprawy. W dotychczasowych pracach podkreśla się, że poza lipidami i węglowodanami, owoce i liście rokitnika są bogatym źródłem białek i wielu aminokwasów . W owocach występują związki mineralne, takie jak: Ca, P, Fe, a przede wszystkim K. Ponadto owoce rokitnika są bogatym źródłem witamin, głównie witaminy C, której ilość jest większa niż w cytrynach i pomarańczach, tokoferoli i karotenoidów, zwłaszcza β-karotenu, likopenu i zeaksantyny, ale również takich witamin, jak kwas foliowy, B1 , B2 i K.
W skórce łodygi i owoców wykryto rzadko występującą w roślinach 5-hydroksytryptaminę, substancję stosowaną w przypadku wielu dolegliwości, m.in. związanych z układem moczowym. Wyjątkowy aromat owoców rokitnika związany jest z obecnością następujących związków lotnych: dodecenonianu etylu, oktanianu etylu, dekanolu, dekanianu etylu i dodekanianu etylu. Większość substancji lipo- i hydrofilnych obdarzona jest właściwościami przeciwutleniającymi – zapobiegają one reakcjom wolnorodnikowym, które odpowiedzialne są za inicjację nowotworową odpowiednich organów. Goel i wsp. podają, że w poszczególnych organach rokitnika występują różne formy przeciwutleniaczy, które zapobiegają reakcjom wolnorodnikowym, mogącym uszkadzać układ mitochondrialny komórki.
